Ա
Ժամանակով Բաղդադ քաղաքում նստում էր Հարուն Ալ Ռաշիդ թագավորը։ Հարուն Ալ Ռաշիդ թագավորը սովորություն ուներ՝ շորերը փոխած ման էր գալիս իմանալու, թե ինչ է կատարվում իր մայրաքաղաքում։ Մի գիշեր էլ էսպես, դերվիշի շոր մտած, անցնելիս է լինում մի խուլ փողոցով։ Մի աղքատ տնակից երգի ու նվագածության ձայներ է լսում։ Կանգ է առնում, միտք է անում, միտք, հետաքրքրվում է ու ներս է մտնում։ Ներս է մտնում, տեսնում՝ դատարկ ու մերկ մի տնակ, կրակի դեմը փռած կարպետի վրա նստոտած տանտերն ու երաժիշտները։ Աղքատ ընթրիքի շուրջը բոլորած նվագում են, երգում ու զվարճանում։
— Խաղաղություն ձեզ, ո՛վ ուրախ մարդիկ,— ողջունում է դերվիշն ու խոնարհություն է անում տանտիրոջը։
— Բարով եկար, դերվիշ բաբա, համեցեք, միասին ուտենք աստծու տված մի կտոր հացն ու միասին ուրախանանք,— խնդրում է տանտերը։
Դերվիշին էլ նստեցնում են իրանց հետ ու շարունակում են քեֆը։
Գիշերվա մի ժամին տանտերը երաժիշտներին վճարում է իրենց հասանելիքն ու ճամփու դնում։ Երբ երաժիշտները հեռանում են, դերվիշը տանտիրոջը հարցնում է․
— Անունդ ի՞նչ է, բարեկամ։
— Հասան։
— Ամոթ չլինի հարցնելը, Հասան ախպեր, ի՞նչ արհեստի տեր ես դու, ի՜նչքան փող ես աշխատում, որ էսպես քեֆով ես անցկացնում քո ժամանակը։ — Քեֆը շատ փողով չի լինում, դերվիշ բաբա,— պատասխանում է տանտերը։— Ամենաչնչին ապրուստն էլ կարող է մարդ ուրախ վայելել։ Ես մի փինաչի եմ, չուստեր եմ կարկատում, օրը մի չնչին բան եմ վաստակում։ Երեկոները բերում եմ, մի մասը ապրուստի եմ տալիս, մյուս մասն էլ էս երաժիշտներին, որ տեսար։ Նստում ենք, ուրախանում։ Թե քեզ նման մի ազնիվ հյուր էլ աստված հասցնում է, ավելի լավ։
— Անպակաս լինի քո ուրախությունը, ո՛վ Հասան, բայց եթե հանկարծ աշխատանքիդ էդ բարակ աղբյուրն էլ կտրի, ի՞նչ պիտի անես։
— Ինչո՞ւ է կտրում, դերվիշ բաբա։
— Օրինակ, թագավոր է ու թագավորի քմահաճույք․ հանկարծ հրաման արավ, որ էլ փինաչությունը չպիտի լինի։
— Է՜հ, թագավորի դարդը կտրե՞լ է, ընկնի փինաչիների ետևից․․․ կամ ի՞նչ են արել նրան փինաչիները։ Երբ էդպես բան կպատահի, էն ժամանակ կմտածենք, այժմ քնենք, դերվիշ բաբա։ Աստված ողորմած է․ քեֆ անողին քեֆ չի պակսիլ։ Աշխարհքի բան է՝ ինչպես բռնես, էնպես էլ կերթա։
— Լա՛վ, աստված տա, որ էդպես լինի,— բարեմաղթում է դերվիշն, ու քնում են։
Բ
Առավոտը վաղ դերվիշը գնում է։ Նրա գնալուց հետո մունետիկները լցվում են Բաղդադի փողոցներն ու հրապարակները, գոռալով հայտարարում, թե թագավորի հրամանն է, փինաչիների խանութները փակ պիտի մնան, էսօրվանից էլ ոչ ոք իրավունք չունի էդ արհեստով պարապելու։ Զանցառուների գլուխները կթռչեն։
Խեղճ Հասանի ձեռքից էլ բիզը խլում են, վզակոթին տալով դուրս անում իր նեղլիկ խանութից ու դուռը փակում։
Մյուս գիշերը, դարձյալ դերվիշի շոր մտած, Հարուն Ալ Ռաշիդ թագավորը գնում է քաղաքը շրջելու։ Դարձյալ անցնում է էն փողոցով, ուր ապրում էր ուրախ Հասանը։ Դարձյալ երգի ու երաժշտության ձայներ է լսում նրա տանից։ Ներս է մտնում։
— Օ՜, բարով, բարով, դերվիշ բաբա, համեցեք, նստիր քո տեղը։
Նստում են, ուտում, խմում, ածում, երգում, ուրախանում մինչև կեսգիշեր։
Կեսգիշերին երաժիշտներն իրենց վարձն առնում են, հեռանում։ Մնում են տանտերն ու հյուրը։
— Գիտե՞ս ինչ պատահեց, դերվիշ բաբա։
— Ի՞նչ պատահեց։
— Հենց էն, ինչ որ դու գուշակեցիր երեկ իրիկուն։ Էսօր թագավորը հրաման հանեց, մեր արհեստն արգելեց․․․
— Ի՞նչ ես ասում,― զարմանում է հյուրը։— Հապա ո՞րտեղից փող գտար, որ էս գիշեր էլ քեֆ սարքեցիր։
— Մի կավե կուժ եմ գտել, հիմի էլ ջուր եմ ծախում։ Օրական ինչ աշխատում եմ, մի մասը տալիս եմ ապրուստի, մյուսը՝ երաժիշտներին ու դարձյալ քեֆ եմ անում։
— Իսկ եթե թագավորը ջուր ծախելն էլ արգելի՝ էն ժամանակ ի՞նչ ես անելու։
— Ջուր ծախելով թագավորին ի՞նչ վնաս ենք տալի, որ արգելի։ Եվ ինչո՞ւ էսօրվանից դարդ անեմ դրա համար։ Երբոր կարգելի, էն ժամանակ կմտածեմ։ Մի՛ վախենար, բարեկամ, երբեք չի պակսիլ մի կտոր հաց ու մի անկյուն, որ ես էնտեղ ուրախանամ։
— Անպակաս լինի ուրախությունը քո օջախից, ո՛վ Հասան,— բարեմաղթում է դերվիշն ու հեռանում։
Առաջադրանքներ
- Ի՞նչ սովորություն ուներ Հարուն Ալ Ռաշիդ թագավոր շորերը փոխած
- Հասանը ինչպե՞ս ընդունեց դերվիշին։Տեքստից առանձնացրո՛ւ նշված հատվածը։
- Ինչպիսի՞ մարդ էր Հասանը։ Փորձի՛ր երկու հատվածներն ընթերցելով բնութագրել նրան։
- Բնորոշումդ հիմնավորի՛ր տեքստից հատվածներ առանձնացնելով։
- Ո՞ր ժանրին է պատկանում այս ստեղծագործությունը։ Հիմնավորի՛ր պատասխանդ։
- Բացատրի՛ր տեքստում ընդգծված արտահայտությունը։ Տեքստում գտի՛ր այն նախադասությունը, որտեղ արտահայտությունը ներկայացված է այլ ձևակերպմամբ։
- Բացատրի՛ր հետևյալ բառերն ու արտահայտությունները։
Խուլ փողոց- դատարկ փողոց
Մերկ տնակ- առանց ծառերի
Աղքատ ընթրիք- քիչ ուտելիք
Չնչին- քիչ
Ապրուստ-
Չուստ-
Մունետիկ-
Զանցառու-
Զվարճանալ- ուրախանալ
8 Դո՛ւրս գրիր բարբառային կամ առօրյա խոսքում գործածական բառերը և գրի՛ր դրանց գրական խոսքին բնորոշ ձևերը։
9 Տրված արտահայտությունները գրի՛ր մեկ բառով։
Կանգ առնել- կանգնել
միտք անել- մտածել
ճամփու դնել- ճանապարհել
հրաման հանել- հրամայեր
դարդ անել- դարդոտել
շուրջը բոլորել- շրջապատել
վարձն առնել- վարձել
10 Տեքստից առանձնացրո՛ւ մեկական պատմողական, հարցական, կոչական և բացականչական նախադասություն։
Առավոտը վաղ դերվիշը գնում է։
— Ի՞նչ պատահեց։
— Անպակաս լինի ուրախությունը քո օջախից, ո՛վ Հասան,— բարեմաղթում է դերվիշն ու հեռանում։
— Օ՜, բարով, բարով, դերվիշ բաբա, համեցեք, նստիր քո տեղը։